โบราณสถาน พระตำหนักคำหยาด ตามรอยขุนหลวงหาวัด

แหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ที่สำคัญ และสมบูรณ์ที่สุดของจังหวัดอ่างทองอีกแห่งหนึ่ง ที่ยังรอคอยให้เราได้มาศึกษาถึงสิ่งสำคัญที่ยังคงอยู่ตามกาลเวลามาอย่างยาวนาน ... "พระตำหนักคำหยาด" อ.โพธิ์ทอง จ.อ่างทอง ...

          พระตำหนักคำหยาด จังหวัดอ่างทอง โบราณสถานที่สำคัญ ในจังหวัดอ่างทอง สร้างขึ้นตั้งแต่สมัยอยุธยา ตั้งโดดเด่นอยู่กลางทุ่งนา ยังคงหลงเหลือร่องรอยความงามของศิลปกรรม และโครงสร้างทางสถาปัตยกรรมโบราณให้ได้ชม รวมถึงเป็นสถานที่ ที่มีเรื่องราวเกี่ยวข้องกับ ขุนหลวงหาวัด หรือเจ้าฟ้าอุทุมพร อดีตกษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ที่เคยเสด็จมาผนวช และประทับที่พระตำหนัก

          พระตำหนักคำหยาด แห่งนี้ตั้งโดดเด่นอยู่กลางแจ้ง ในเขตของ ต.คำหยาด อ.โพธิ์ทอง จ.อ่างทอง ก่อด้วยอิฐถือปูนขนาดกว้าง 10 เมตร ยาว 20 เมตร สภาพปัจจุบันมีเพียงผนัง 4 ด้าน แต่ยังคงเห็นเค้าความสวยงามทางด้านศิลปกรรม เช่น ลวดลายประตูซุ้มจรนำ ในคราวที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสลำน้ำมะขามเฒ่าเมื่อ พ.ศ.2450 ได้เสด็จมายังโบราณสถานแห่งนี้และทรงมีพระราชหัตถเลขาอรรถาธิบายไว้ว่าเดิมทีทรงมีพระราชดำริว่า ขุนหลวงหาวัด (เจ้าฟ้าอุทุมพร กรมขุนพรพินิต) ทรงผนวชที่วัดโพธิ์ทอง แล้วสร้างพระตำหนักคำหยาดแห่งนี้ขึ้นมาเพื่อจำพรรษาเนื่องจากมีชัยภูมิที่เหมาะสม 

           ครั้นได้ทอดพระเนตรเห็นตัวพระตำหนักสร้างด้วยความประณีตสวยงามแล้ว พระราชดำริเดิมก็เปลี่ยนไป ด้วยทรงเห็นว่าไม่น่าที่ขุนหลวงหาวัดจะทรงมีความคิดใหญ่โตสร้างสร้างที่ประทับชั่วคราวหรือที่มั่นในการต่อสู้ให้ดูสวยงามเช่นนี้ ดั้งนั้นจึงทรงสันนิษฐานว่า พระตำหนักนี้คงจะสร้างขึ้นตั้งแต่รัชสมัยสมเด็จพระบรมโกศ เพื่อเป็นที่ประทับแรม เนื่องจากมีพระราชนิยมเสด็จประพาสเมืองแถบนี้อยู่เนือง ๆ เช่นเดียวกับที่พระเจ้าปราสาททองทรงสร้างที่ประทับไว้ที่บางปะอิน ขณะที่กรมขุนพรพินิตผนวชอยู่ที่วัดราชประดิษฐ์ ได้ทรงนำข้าราชบริพารกับพระภิกษุที่จงรักภักดีต่อพระองค์ออกจากพระนครศรีอยุธยามาจำพรรษาที่วัดโพธิ์ทองและประทับอยู่ที่ตำหนักคำหยาดนี้เพื่อไปสมทบกับชาวบ้านบางระจัน ปัจจุบันนี้กรมศิลปากรได้บูรณะและขึ้นทะเบียนพระตำหนักคำหยาดเป็นโบราณสถานไว้แล้ว

พระตำหนักคำหยาด ตั้งอยู่ที่ตำบลคำหยาด อำเภอโพธิ์ทอง ห่างจากอำเภอเมืองอ่างทองประมาณ 9 กิโลเมตร ตามเส้นทางสายอ่างทอง-โพธิ์ทอง อยู่ถัดจากวัดโพธิ์ทองไปทางทิศตะวันตกประมาณ 2 กิโลเมตรบนถนนสายเดียวกัน